Radon

Safon Bolisi Newydd ar gyfer Rheoli Radon   

Beth yw radon
Nwy ymbelydrol naturiol yw radio sy鈥檔 treiddio i adeiladau o gyfansymiau bychan o wraniwm sy鈥檔 bresennol mewn creigiau, priddoedd, brics a choncrit.

Ceir y crynodiadau radon uchaf fel arfer mewn gofod tanddaearol, megis isloriau, ogofeydd, a mwyngloddiau ond weithiau ceir crynodiadau uchel ar lawr gwaelod adeiladau hefyd. Gall lefelau radon amrywio鈥檔 ddyddiol ac yn dymhorol o ganlyniad i wahaniaethau tymheredd rhwng lleoedd o dan do a鈥檙 awyr agored. Mae lefelau radon yn tueddu i fod yn uwch yn y gaeaf hefyd oherwydd bod llai o awyru ac effeithiau gwres canolog sy鈥檔 tynnu aer i fyny o鈥檙 ddaear isod.

Effeithiau radon
Mae鈥檙 rhan fwyaf o nwy radon a gaiff ei anadlu i mewn yn cael ei anadlu allan yn syth ac nid oes fawr o berygl. Ond gall rhai cynhyrchion dadfeiliad radon lynu wrth lwch a diferion dwr yn yr atmosffer. Pan gaiff y rhain eu hanadlu i mewn, maent yn mynd yn sownd yn yr ysgyfaint a鈥檙 llwybrau aer. Mae cysylltiad tymor hir 芒 chrynodiadau radon uchel yn cynyddu鈥檙 risg o ganser yr ysgyfaint gydag astudiaethau iechyd yn dangos bod radon yn gyfrifol am 3-5% o holl ganser yr ysgyfaint yn y DU.

Cyfrifoldebau鈥檙 Brifysgol
Mae Rheoliadau Rheoli Iechyd a Diogelwch yn y Gweithle yn ei gwneud yn ofynnol i gyflogwyr amddiffyn staff rhag lefelau radon uchel Lle mae mesuriadau dangosol radon yn fwy na鈥檙 lefel weithredu o 300 Bq m-3, rhaid i鈥檙 cyflogwr gymryd camau i asesu鈥檙 risg a gweithredu rheolaethau i amddiffyn iechyd a diogelwch ei gweithwyr.


Gan fod radon yn effeithio ar rai ardaloedd yng Nghymru a chan fod rhai adeiladau yn y brifysgol yn cynnwys ardaloedd gwaith sydd yn rhannol neu鈥檔 llwyr o dan ddaear, roedd Prifysgol Bangor yn un o鈥檙 prifysgolion cyntaf yn genedlaethol i gynnal arolwg radon i ganfod ardaloedd yr oedd radon yn effeithio arnynt.

Canfod ardaloedd yr oedd radon yn effeithio arnynt
Fel rhan o鈥檙 broses hon, i ddechrau cynhaliodd y Brifysgol Arolwg Cod Post, gan ddefnyddio gwasanaeth a ddarparwyd gan yr Asiantaeth Amddiffyn Iechyd, sy鈥檔 cysylltu 芒鈥檜 cofnodion ar ardaloedd y gwyddys bod radon yn effeithio arnynt.


Defnyddiwyd y data o鈥檙 Arolwg Cod Post ar y cyd 芒 chanfyddiadau astudiaeth fewnol a oedd yn defnyddio gwybodaeth leol i ganfod ardaloedd yn ystad y Brifysgol oedd yn rhannol neu鈥檔 llwyr o dan ddaear.

Gosodwyd monitorau radon, a ddarparwyd gan yr Asiantaeth Amddiffyn Iechyd, yn yr ardaloedd hynny am dri mis cyn eu hanfon i鈥檙 Asiantaeth i鈥檞 dadansoddi. Yna cymharwyd y canlyniadau 芒鈥檙 lefelau gweithredu a nodwyd yn y Rheoliadau Ymbelydredd Ioneiddio a chymerwyd camau gweithredu lle鈥檙 oedd angen

Beth a ddarganfuwyd?
Gan fod y lefelau radon ychydig yn uwch mewn nifer fach o ardaloedd rhoddwyd prosesau lleol yn eu lle naill ai i fonitro鈥檙 defnydd o鈥檙 adeilad neu i wella鈥檙 system awyru. Lle darganfuwyd radon, cynhelir arolygon pellach a manylach dros yr wythnosau a鈥檙 misoedd i ddod er mwyn sicrhau ein bod yn deall yn llawn y problemau posib a allai godi yn sgil radon.

A ddylwn i boeni?
Bydd effeithiau radon yn amrywio, yn dibynnu ar:

  • Lefelau crynodiad radon
  • Hyd y cyfnod cyswllt

Er mwyn rhoi hyn mewn cyd-destun, byddai pob awr a dreulid mewn un o鈥檙 ardaloedd hyn yn rhoi dogn o ryw 1.5 uSv, sy鈥檔 gyfwerth 芒 rhyw chwarter awr mewn awyren neu .05% o鈥檔 cysylltiad ag ymbelydredd cefndirol bob blwyddyn. Ond mae鈥檙 ardaloedd lle canfuwyd lefelau radon ychydig yn uwch yn cael eu defnyddio鈥檔 achlysurol am gyfnodau o awr neu ddwy鈥檙 wythnos ar y mwyaf felly mae鈥檙 cyfnod cyswllt yn fach iawn.

Beth wnaiff y Brifysgol i amddiffyn staff?
I amddiffyn ei staff a鈥檌 myfyrwyr, bydd y Brifysgol yn cymryd y camau canlynol yn yr holl ardaloedd lle canfuwyd lefel radon uwchben y trothwy gweithredu:

  • Rhoi gwybod i Arolygwr Arbenigol y Weithrediaeth Iechyd a Diogelwch
  • Ceisio cyngor gan yr Asiantaeth Amddiffyn Iechyd ac ymgynghori ag Ymgynghorydd Amddiffyn Ymbelydredd y Brifysgol ar y camau y dylid eu cymryd ee mwy o awyru, mynediad cyfyngedig
  • Cynyddu鈥檙 awyru i leihau鈥檙 lefelau radon neu gyfyngu ar fynediad i leihau鈥檙 amser cyswllt
  • Rhoi gwybod i鈥檙 staff a鈥檙 myfyrwyr y mae hyn yn effeithio arnynt
  • Cynnal gwaith monitro pellach yn 么l yr angen.

Hefyd mae鈥檙 Brifysgol wedi paratoi鈥檙 Safon Bolisi Radon ganlynol sy鈥檔 amlinellu swyddogaethau a chyfrifoldebau Colegau/Adrannau ac unigolion penodol yn y Brifysgol.

Gwybodaeth bellach
I gael gwybodaeth bellach am radon cysylltwch 芒鈥檙 Gwasanaethau Iechyd a Diogelwch.