�ᰮ�Թ�

Roedd yr astudiaeth, a gyhoeddwyd yn ac a ariannwyd gan y Sefydliad Cenedlaethol dros Ymchwil Iechyd a Gofal (NIHR) yn gweld a ellid gwella ymddygiad ymosodol ac ymddygiad gwrthgymdeithasol trwy addasiad o driniaeth ar sail ymenyddu (MBT).

Cefnogwyd y gwaith o dreialu’r driniaeth, y canfuwyd ei fod yn lleihau cyfraddau trais ac ymddygiad ymosodol yn sylweddol ymhlith dynion sydd â’r cyflwr ac sy’n troseddu, gan Sefydliad Hap-dreialon Iechyd a Gofal Cymdeithasol Gogledd Cymru (NWORTH) - uned treialon clinigol achrededig UKCRC ym Mhrifysgol Bangor.

Dywedodd Dr Zoe Hoare, Cyfarwyddwr a Phrif Ystadegydd Sefydliad Hap-dreialon Iechyd a Gofal Cymdeithasol Gogledd Cymru “Darparodd Uned Treialon Clinigol Sefydliad Hap-dreialon Iechyd a Gofal Cymdeithasol Gogledd Cymru yr agwedd rheoli data ar y project hwn a oedd yn cynnwys data o ffynonellau a systemau lluosog.

“Bu i ni lanhau a sicrhau ansawdd y data cyn ei gloi a’i ddarparu i’r dadansoddwr. Roedd y tîm hefyd yn gallu defnyddio ein system ddethol ar hap bwrpasol sy’n defnyddio algorithm dethol ar hap addasol deinamig sy’n unigryw i Sefydliad Hap-dreialon Iechyd a Gofal Cymdeithasol Gogledd Cymru.

“Mae Sefydliad Hap-dreialon Iechyd a Gofal Cymdeithasol Gogledd Cymru yn falch o allu cefnogi gwerthusiadau o ymyriadau cymhleth mewn lleoliadau cymhleth fel carchardai. Gallwn gynnig y systemau a’r arbenigedd i sicrhau bod astudiaethau pwysig fel y rhain yn cael eu gwneud i’r safon uchaf.”

Mae triniaeth ar sail ymenyddu yn therapi sy'n helpu pobl i ddeall eu meddyliau a'u teimladau eu hunain, yn ogystal â rhai pobl eraill. 

Cynlluniwyd y driniaeth newydd, a elwir yn MBT-ASPD, gan dîm o ymchwilwyr dan arweiniad UCL. Ei nod oedd gwella gallu dynion ag Anhwylder Personoliaeth Gwrthgymdeithasol sy’n troseddu i adnabod a myfyrio ar eu meddyliau a'u teimladau eu hunain ac eraill, gan helpu i wella eu rhyngweithio rhyngbersonol a’u proses o wneud penderfyniadau.

Mae Anhwylder Personoliaeth Gwrthgymdeithasol yn gyflwr iechyd meddwl a nodweddir gan batrwm parhaus o ddiystyru neu darfu ar hawliau pobl eraill. Ymhlith y symptomau mae dichellgarwch, byrbwylltra, ymddygiad ymosodol, dihidrwydd a diffyg edifeirwch. Mae'n aml yn cynnwys troseddoldeb.

Yn yr astudiaeth fwyaf o’i bath, bu 157 o ddynion gydag ASPD ar brawf yng Nghymru a Lloegr ar gwrs MBT-ASPD am flwyddyn ochr yn ochr â’r ddarpariaeth safonol gan y gwasanaeth prawf safonol. Cafodd grŵp rheolydd o 156 o gyfranogwyr y ddarpariaeth safonol gan y gwasanaeth prawf heb MBT-ASPD.

Roedd y driniaeth yn cynnwys sesiynau therapi grŵp 75 munud bob wythnos dan arweiniad dau glinigwr MBT hyfforddedig, yn aml gyda chefnogaeth gan arbenigwr trwy brofiad. Galluogodd y grŵp y cyfranogwyr i ystyried rhyngweithiadau cymdeithasol gan gynnwys eu gwerthoedd personol, arsylwi sut roedd eraill yn meddwl am faterion oedd yn eu pryderu, sut roedd eraill yn gweld eu gweithredoedd a sut roedd eu canfyddiadau ohonynt eu hunain yn cyfateb i ganfyddiadau pobl eraill ohonynt.

Roedd y cyfranogwyr hefyd yn cael sesiynau therapi unigol 50 munud bob mis. Roedd y sesiynau hyn yn canolbwyntio ar ddatblygu sgiliau meddwl (fel hunanymwybyddiaeth, empathi at eraill, ystyried safbwyntiau a meddwl myfyriol), yn enwedig mewn sefyllfaoedd o wrthdaro rhyngbersonol.

Datgelodd y canlyniadau fod gan ddynion a gafodd MBT-ASPD lefelau ymddygiad ymosodol oedd tua 50% yn is na'r rhai a gafodd ddarpariaeth safonol gan y gwasanaeth prawf. 

Er bod y ddau grŵp yn dangos gostyngiad mewn symptomau anhwylder personoliaeth gwrthgymdeithasol, dangosodd y grŵp MBT-ASPD ostyngiad sylweddol uwch, sef 63%, yn nifer y symptomau yn y flwyddyn ddilynol.

Yn ogystal, cyflawnodd y dynion yn y grŵp MBT-ASPD 46% yn llai o droseddau na'r rhai yn y grŵp a gafodd y ddarpariaeth safonol gan y gwasanaeth prawf dros gyfnod dilynol o dair blynedd.

Pwysleisiodd y prif ymchwilydd yr Athro Peter Fonagy (UCL Psychology & Language) effaith ehangach y canfyddiadau: “O ystyried costau personol a chymdeithasol enfawr anhwylder personoliaeth gwrthgymdeithasol - gan gynnwys cymryd mwy o risgiau, canlyniadau iechyd gwaeth, mwy o ddiweithdra ac amcangyfrif o £16.7 biliwn o faich economaidd blynyddol yn y Deyrnas Unedig - mae'r astudiaeth hon yn gam mawr ymlaen.

“Mae anhwylder personoliaeth gwrthgymdeithasol wedi bod yn anodd ei drin yn hanesyddol, ond mae ein canfyddiadau’n dangos y gall ymyriad seicolegol sy’n gofyn am hyfforddiant cymharol gyfyngedig gan therapydd wella’r canlyniadau mewn modd ystyrlon i unigolion â’r cyflwr hwn gan hefyd leihau eu heffaith ar gymdeithas.”

Er gwaethaf canlyniadau cymysg blaenorol o driniaethau seicolegol eraill megis Therapi Gwybyddol Ymddygiadol (CBT), mae MBT-ASPD yn ddull newydd addawol o drin dynion sy’n troseddu. Mae'r astudiaeth yn darparu tystiolaeth gref bod therapi strwythuredig yn gallu bod yn effeithiol a lleihau ymddygiad ymosodol ac ymddygiad troseddol ymhlith unigolion ag anhwylder personoliaeth gwrthgymdeithasol.

Cynhaliwyd yr astudiaeth ar y cyd ag ymchwilwyr yn Anna Freud, Prifysgol Newcastle, King’s College Llundain, Royal Holloway, National Probation Service London Division, University of Prince Edward Island, Prifysgol Bangor, Prifysgol Nottingham ac Imperial College Llundain.

Cyfyngiadau’r Astudiaeth

Er bod y canlyniadau'n addawol, roedd gan yr astudiaeth rai cyfyngiadau. Roedd y cynllun yn ei gwneud hi'n heriol ynysu effeithiau penodol MBT-ASPD o'r sylw ychwanegol a gafodd y cyfranogwyr.

Gall problemau casglu data a data coll - a waethygwyd gan oedi oherwydd  COVID-19 - hefyd fod wedi effeithio ar y canfyddiadau.

Ymhellach, gan fod yr astudiaeth yn canolbwyntio ar ddynion 21 oed a hŷn oedd wedi troseddu ac a oedd dan oruchwyliaeth y gwasanaeth prawf, efallai na fydd modd cyffredinoli’r canlyniadau’n uniongyrchol i boblogaethau eraill, fel troseddwyr iau neu droseddwyr sydd y tu allan i’r system brawf.